Ons almal ken die Griekse drie-bedryf: begin, middel, einde. Moderne boeke bestaan uit vier ewe groot dele deurdat die middelgedeelte in twee gedeel word.

1. Begin

Die eerste bedryf, begin of kwart van ‘n boek bestaan uit die gewone wêreld van die held.

a. In die eerste toneel word ‘n geurige stuk aas voor die neus van die leser geswaai om hom in die wêreld van die held in te KATROL en nuuskierig daar te hou.

b. Tien persent weg in die verhaal is daar ‘n gebeurtenis wat die storielyn met ‘n VUURVONK aansteek.

c. Teen die middel van die eerste bedryf word die held teen wil en dank met ‘n HAAKSTOK daarby ingesleep.

d. Teen die einde van die eerste bedryf moet die held besluit of hy gaan wegstap of die EERSTE DEURDRUMPEL oorsteek wat hom op ‘n pad plaas waarop hy nie kan omdraai nie.

2. Middel (eerste deel)

Die tweede bedryf of 25-50% middelgedeelte sleep die held by aksie in.

a. Wanneer die held die drumpel kruis, beleef hy die een krisis na die ander en voel dit asof hy in DRYFSAND wegsink terwyl hy homself moet verdedig.

b. Broos en blootgestel, slaan sy nemisis toe en word die held byna in die EERSTE SLAGYSTER vernietig.

3. Middel (tweede deel)

In die derde bedryf of 50-75% middelgedeelte moet die held die keuse maak of hy, ondanks sy hulpelose toestand, sy nemisis die stryd gaan aansê.

a. In die middel van die verhaal en bloeiend moet die held besluit of hy as ‘n oorwonne slagoffer opgee. Na bepeinsing besluit hy om nie sy lot te aanvaar nie en trek die HEFBOOM om ‘n aanval van sy eie te loods.

b. Vasberade bedink hy ‘n STRATEGIE om ‘n verdere geveg met die nemisis af te dwing.

c. Die nemisis uitoorlê hom egter in die TWEEDE SLAGYSTER en alles lyk verlore.

4. Einde

In die vierde bedryf of 25% eindgedeelte vind die finale veldslag en afloop in die verhaal plaas.

a. Dit bring die held voor ‘n TWEEDE DEURDRUMPEL waar hy alles wat met hom gebeur het in oënskou neem, ‘n ander werklikheid bedink asook krag in homself vind. Met nuutgevonde insig en groei as mens en in karakter durf hy teen alle verwagtinge die onmoontlike aan.

b. Die EINDSPEL neem in aanvang en lyk dit eers asof die nemisis gewen het.

c. Die held maak egter ‘n finale skuif maak om sy nemisis SKAAKMAT te sit.

d. In die laaste gedeelte van die roman vind die AFLOOP plaas waar al die drade bymekaar kom.

Liefdesverhale

Indien jy dalk reken dat die brokkelblad hierbo geensins na die dinamika van ‘n liefdesverhaal en sommige van die ander genres lyk nie, kan ons jou gerusstel dat die algemene brokkelblad met groot sukses vir alle genres aangepas is en sulke brokkelblaaie vrylik beskikbaar is. Later in die reeks bekyk ons spesifiek liefdesverhale.

C. Tonele

Indien jou storie-sinopsis goed ontwikkel is, word dit aansienlik makliker om tonele op die onderskeie brokkels van jou brokkelblad te plaas. Tonele is die stam van jou boontjierank en die lewensbloed wat jou intrige of plot voortdryf.

1. Aard van tonele

Ons dink dikwels ons weet presies wat ‘n toneel is, maar is dit in werklikheid aansienlik meer ingewikkeld as wat ons onsself voorstel. Bygesê is tonele aansienlik minder intimiderend indien ons eers die dele daarvan verstaan.

Wat beginnerskrywers veral verwar, is dat bekwame skrywers tonele aanmekaar heg, skerftonele tussen-in druk en allerhande skryftegnieke gebruik wat die onderliggende struktuur verdoesel.

2. Onderskeid tussen Stokers en Piekers

Die intrige of plot word hoofsaaklik deur twee tipes tonele gedryf: Stokers en Piekers.

a. STOKERS

Dink aan ‘n Stokertoneel as stoker op ‘n stoomtrein wat in die dae van die Cowboys, die vuurkas so vinnig moontlik stook om by die volgende stasie uit te kom, terwyl ‘n rowerbende te perd die trein aanval.

Eenvoudig gestel bestaan ‘n Stokertoneel uit ‘n doelwit, obstruksie en gevolg.

b. PIEKERS

Die Piekertoneel is waar die stoker swaarmoedig op die verlate treinstasie sit en oorpeins wat hy volgende moet doen. Die rowers het die geldwa afgehaak, die drywer en vyf passasiers doodgeskiet, die trein se stoomketel vol gate geskiet en die telegraafmasjien op die stasie werk nie.

‘n Piekertoneel bestaan uit ‘n emosionele reaksie, oorweging van die situasie en ‘n besluit.

Samehang

Op grond van die besluit in ‘n pieker-toneel, volg weer ‘n doelwit en so volg Stokers en Piekers mekaar in die manuskrip op. Afhangende van waar Stokers en Piekers as tonele op die Brokkelblad geplaas word, sal hulle aard verskil alhoewel hulle as tipe dieselfde sal bly.

Later in die reeks kyk ons na vyftien verskillende soorte tonele wat sal help om ryke geur en kleur aan jou verhaal te verleen.

‘n Pieker sal tipies as onderbou vir ‘n toneel by die Tweede Deurdrempel gebruik word en gewoonlik as ‘n epifanie-pieker of geestes-verhelderende toneel.

Hier kyk die held terug na alles wat met hom gebeur het, besef hoe hy karaktergewys gegroei het en ‘n nuwe realtiteit ontstaan van waartoe hy in staat is met die keuse om teen alle verwagtinge in die onmoontlike aan te durf.

D. Skryfkwasse

1. Soorte

Tonele word met ‘n verskeidenheid skryfkwasse ingekleur wat mettertyd in die reeks indringend bespreek sal word. Op die brokkelblad se diagram is dit die blare van die boontjieplant:

a. Dialoog

b. Aksie

c. Beskrywing

d. Vertelling

e. Opsomming

f. Inligting

g. Emosie

h. Sintuie

i. Introspeksie

j. Oorgang

k. Herinnering

2. Skeppingskrag

Dink aan jouself as ‘n skilder met ‘n palet van elf kleure op jou skoot. Jy kan die doek in hierdie elf kleure of enige kombinasie daarvan skilder. Soortgelyk kan jy ‘n toneel met elf skryfkwasse inkleur.

Behoorlike begrip en gebruik van die elf skryfkwasse is uiters belangrik om volrond tonele te skryf. Nie net sal die aanwending van skryfkwasse jou penvaardighede dramaties verbeter nie, maar jou instaat stel om ander skrywers se werk te ontleed teneinde hulle tegnieke te bemeester.

Tegniek is die betekenisvolle vermenging van kleure om effek te skep.

3. Inkleur van skryfdoek

Dink aan Piekers en Stokers as die onderliggende struktuur van ‘n toneel vergelykbaar met ‘n potloodskets wat jy op ‘n verfdoek maak om die aanvanklike beeld oorhoofs vas te vang. Met die verfkwasse as hulpmiddel rond jy die skildery tot sy prag af.

Soortgelyk word skryfkwasse gebruik.

Die onderliggende struktuur (tipe stokers of piekers) gaan bepaal watter skryfkwasse jy gebruik. Sekere skryfkwasse hoort byvoorbeeld beter by Stokers en ander by Piekers. In toekomstige lesings verduidelik ons hoe en waar om die onderskeie skryfkwasse te gebruik.

E. MRE’s

Die laaste struktuur wat ons in hierdie lesing aanraak, is MRE’s of Motivering-Reaksie-Eenhede.

MRE’s is klein blokke van oorsaak en gevolg wat mekaar logies binne ‘n toneel opvolg.

Beskou dit as onsigbare golfies wat patroonmatig deur ‘n toneel spoel. Verkeerd op mekaar gepak, versteur dit die ritme van ‘n toneel en veroorsaak ‘n leeshindernis.

MRE’s mag op sigswaarde ingewikkeld voorkom, maar eenvoudig gestel,kom dit daarop neer dat die karakter eksterne inligting (stimilus) deur enige van sy vyf sintuie (motivering) ontvang wat dan sekere reaksies in vaste volgorde veroorsaak, naamlik eerste ‘n emosie of gevoel, opgevolg met ‘n aksie/handeling en laastens spraak.

Byvoorbeeld: Die happie vis in Jan se mond smaak soos vrot eier (stimilus-sintuig-motivering). Naar (gevoel) en gewalg (emosie), spoeg (aksie) hy die stuk uit. “Ughh, sies!” roep hy uit (spraak).

Nie al die reaktiewe elemente hoef teenwoordig te wees nie. Byvoorbeeld: Die happie vis in Jan se mond smaak soos vrot eier. Hy spoeg die stuk uit.

F. Laastens

Op hierdie tydstip moet twee insigte diep in jou binnesak weggebêre wees:

a. Eerstens dat daar ‘n organiese werkswyse bestaan hoe ‘n manuskrip benader word en hierdie proses by ‘n vaste punt of idee begin wat stelselmatig uitgebou word totdat die geheelverhaal neergepen is.

b. Tweedens dat verskeie skryfstrukture en prosesse bestaan om te verseker dat jy tydens die skryfproses op koers bly en nie deur die enorme omvang van die manuskrip oorweldig word nie.

In die volgende twee lesings kyk ons waar idees vir ‘n manuskrip vandaan kom en hoe ons kan weet dat dit vir ons manuskrip sal werk.